شیاطین در ساتیریکون

 حسن کریم زاده:

مرکز فرهنگى لنیکا، براى بیست و هفتمین بار مراسم اختتامیه و اهداى جوایز فستیوال جهانى سایتریکون ۲۰۰۴ را در محل موزه کوپر شهر لنیکا برگزار کرد. کمیته اجرایى فستیوال جهانى سایتریکون- که از طرف نشریه معتبر ویتى ورلد به عنوان یکى از ۱۰ فستیوال برتر جهان طبقه بندى و معرفى شده است- آبان ماه هر سال، فراخوان شرکت در مسابقه را براى بیش از یک هزار هنرمند در سراسر جهان ارسال کرده و از آنان دعوت مى کند تا آثار جدید خود را در زمینه هاى کاریکاتور، گرافیک، مجسمه و عکس هاى طنز آمیز- با در نظر گرفتن بخش هاى «طنز اجتماعى» و موضوع اختصاصى هر دوره- ارسال کنند.
فستیوال سایتریکون از آن دست نمایشگاه هایى است که به راحتى نمى توان از غربال کمیته انتخاب آثار گذر کرد و به دیوار هاى نمایشگاه راه یافت! شاید به جرات بتوان گفت که ۴۰ درصد هنرمندان مطرح عرصه گرافیک و تصویر سازى در منطقه اى به وسعت ۳۱۲۶۸۵ کیلومتر مربع در قلب اروپا، واقع در حاشیه جنوبى دریاى بالتیک؛ با نام پولند یا لهستان گرد هم آمده اند و طراحى پوستر را از نان شب واجب و ضرورى تر مى دانند! گویى دولتمردان این کشور هم مى دانند که اعتبار مملکت شان را باید در بین خیل هنرمندان شان جست وجو کنند، نه در منابع و معادن طبیعى گاز، طلا، نقره و زغال سنگ!
بنابراین بعید به نظر نمى رسد که سخت گیرى هایى از این دست در نمایشگاه ها و مسابقات شان اعمال شود. شاید دوستانى که تاکنون نامه تاسف آمیز این نمایشگاه را مبنى بر «رد شدن آثارشان و اظهار امیدوارى براى راه یابى آنها در دوره هاى بعد» دریافت کرده اند عرایض فوق را تایید نمایند.
موسسان این فستیوال، دو هنرمند لهستانى به نام هاى آندرى تومیالوچ و رابرت شکوکا بودند که به همت آنها نخستین مسابقه سایتریکون در سال ۱۹۷۷ به صورت محلى در ورشو و براى هنرمندان این شهر برگزار شد.
یک سال بعد مسابقه به صورت سراسرى و صرفاً براى طراحان لهستانى افتتاح شد. در سال ۱۹۸۰ بخشى نیز به نام (Photo- joke) اضافه شد که در برگیرنده عکس هاى طنز آمیز بود. کاریکاتور ها نیز در دو بخش طنز اجتماعى و فکاهى طبقه بندى و ارائه مى شدند.
اما برگزارى آن به صورت کنونى و بین المللى، از سال ۱۹۸۵ آغاز شد و تمام آثار هنرمندان کاریکاتوریست، مجسمه ساز، گرافیست و عکاس را در بر مى گرفت. مسئولان اجرایى سایتریکون آثار برگزیده هر دوره را در قالب کتابى در قطع خشتى _ با گرافیک متفاوت- منتشر و براى هنرمندانى که آثارشان در آن به چاپ رسیده باشد ارسال مى کنند.
علاوه بر آن پوستر و کارت دعوت هر دوره از نمایشگاه توسط یکى از طراحان گرافیک لهستان، در نهایت بدعت و جذابیت بصرى خلق مى شود، که از آن بین مى توان به پوستر هاى خلق شده توسط ویسلاو والکوسکى (۱۹۹۱)، لیزک ویشنفسکى (۱۹۹۷) و یان لنیتسا (۱۹۹۸) اشاره کرد که علاوه بر مقبولیت در کشور خود، از شهرت بین المللى نیز برخوردارند.
اما در این دوره (سایتریکون ۲۰۰۴) که با موضوع «طنز اجتماعى» و نیز موضوع اختصاصى «شیطان» برگزار شد، تعداد ۳۰۷۷ اثر خلق شده توسط ۷۷۴ هنرمند از ۵۶ کشور به دبیرخانه نمایشگاه رسید که نهایتاً تعداد ۲۲۹ اثر از ۱۴۱ هنرمند به بخش مسابقه راه یافت.
داورى این دوره را هفت داور بین المللى- تحت نظر ژوزف ویلکون- به عهده داشتند که در این بین، ۳ نام آشنا (براى طراحان ایرانى) به چشم مى خورد؛ میروسلاو بارتاک، نزیه دانیال و میخائیل زلاتکوفسکى.
جایزه بزرگ امسال؛ شامل ۵۰۰۰ زلوتى (معادل ۱۶۶۶ دلار آمریکا) به میروسلاو گرین از لهستان تعلق گرفت.
در بخش «طنز اجتماعى»؛ جایزه نخست؛ شامل مدال طلا به اضافه ۴۴۰۰ زلوتى به نوربرت سارنه کى از لهستان، جایزه دوم شامل مدال نقره و ۴۱۰۰ زلوتى به ویلهلم رى زینگ از هلند، جایزه سوم شامل مدال برنز و ۳۸۰۰ زلوتى به میهایى ایگنات از رومانى و جایزه افتخار (به طور مشترک) به یرى اسلیوا از جمهورى چک و آندرى گرانیاک از لهستان، به مبلغ ۳۰۰۰ زلوتى اهدا شد.
همچنین در بخش اختصاصى، با موضوع «شیطان» جایزه نخست (مدال طلا و ۴۴۰۰ زلوتى) به لکس دروینسکى از آلمان، جایزه دوم (مدال نقره و ۴۱۰۰ زلوتى) به ملگورزاتا لازارک از لهستان، جایزه سوم (مدال برنز و ۳۸۰۰ زلوتى) به ویکتور کودین از اوکراین، و جایزه افتخار (به طور مشترک و به مبلغ ۳۰۰۰ زلوتى) به ویتولد ویسى رویچ و گریگور شوموسکى از لهستان تعلق گرفت.
در ضمن جوایز ویژه اى نیز به ارزش ۳۰۰۰ زلوتى، از طرف شهردارى لنیکا، نمایشگاه سایتریکون، مرکز فرهنگى لنیکا، و موزه کاریکاتور ورشو، به ترتیب به پیمان رحیمى زاده از ایران، ایگور اسمیرنوف از روسیه، گرهارد گپ از اتریش و آرتور اسکورونسکى از لهستان اهدا شد.
گفتنى است که آثار شش هنرمند ایرانى به نام هاى محمدامین آقایى، محمد بابایى، حسن کریم زاده، ادیک بغوسیان، ایمان نورى نجفى و پیمان رحیمى زاده به نمایشگاه کتاب این دوره راه یافته است.